බෞද්ධ අධ්‍යාපනය පිරිහී ගිය කලක දහ අටවැනි සියවස මැද භාගයේ ජීවත් වූ වැලිවිට සිරි සරණංකර සංඝරාජ මාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ඍජු මැදිහත් වීම කරණ කොටගෙන දේශයට ආවේණික අර්ථදායී විශිෂ්ට අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදායක ආරම්භය සිදු විය. උන් වහන්සේගෙන් පසු එකී අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය තහවුරු කළ චරිත අතුරින් කරතොට ශ්රී ධර්මාරාම නාහිමියනට සහ වලානේ ශ්රී සිද්ධාර්ථ නාහිමියනට සුවිශේෂ තැනක් හිමි වෙයි. වලානේ සිද්ධාර්ථ නාහිමියෝ තමාගෙන් පසු මෙරට ප‍්‍රධාන අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය දෙකක සමාරම්භය සිදු කරන සුවිශිෂ්ට චරිත දෙකක් බිහි කළහ. ඒ හික්කඩුවේ ශ්රී සුමංගල නාහිමිපාණන් වහන්සේ සහ රත්මලානේ ශ්රී ධර්මාලෝක නාහිමිපාණන් වහන්සේ ය. සුමංගල නාහිමියෝ 1873 දී විද්‍යෝදය පිරිවෙන බිහි කොට විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය බිහි කිරීමෙහි නිර්මාතෘවරයා වූහ. ධර්මාලෝක නාහිමියෝ 1875 දී විද්‍යාලංකාර පිරිවෙන බිහි කොට විද්‍යාලංකාර අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදායෙහි ලා මුල් වූහ. 1959 දී බිහි වූ විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලයට විද්‍යෝදය පිරිවෙන උල්පත වූ සෙයින් සමකාලීන ව බිහි වූ විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලයට විද්‍යාලංකාර පිරිවෙන උල්පත විය. මෙහිදී අපගේ අවධානයට යොමු වන්නේ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය යි; එහි ලා මුල් වූ ශ්රී සුමංගල නාහිමියන්ගේ සුවිශේෂ ක‍්‍රියාකාරීත්වය යි. එම අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය මෙරට අධ්‍යාපනඥයන්ගේ විශේෂ අවධානයට යොමු විය යුතු එකකි. එම අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදායේ අප දකින විශේෂතා කිහිපයක් මෙසේ කැටි කොට දැක්විය දැක්විය හැකිය.
- උගත්කමත් සමග ගුණවත්කම එකතු වූ විද්වත් ප‍්‍රඥාවන්තයන් බිහි කිරීමෙහි ලා හේතු වූ චිරාගත අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය ආරක්ෂා කොට පවත්වාගෙන යෑම
- එම සම්ප‍්‍රදායට හානියක් නොවන පරිදි නව දැනුම, නව ප‍්‍රවේශ එකතු කිරීම
- කවර හෝ විෂයයක් උගන්වන ආචාර්යවරයා ඉමහත් ආදරයකින් එම කාර්යය කළ යුතු වීම
- ඉගැන්වීමේදී දුරවබෝධ තැන් එළැඹි විට ගුරුවරයා තමන්ගේ ගුරුවරුන් විමසා දැන ශිෂ්‍ය ප‍්‍රජාවට එම කරුණු කියා දිය යුතු වීම
- කිසි විටෙකත් ශිෂ්‍යයාට දැනුම වශයෙන් අසත්‍ය කරුණු ලබා නොදීම
- කවර දුෂ්කර තත්ත්ව යටතේ වුවත් ගුරුවරයා සිය වීර්යවන්ත භාවය අත් නොහළ යුතු වීම
- ශිෂ්‍යයා තුළ දැනුම තහවුරු කිරීමේ ක‍්‍රමවේද වශයෙන් කටපාඩම් කිරීම, ආචාර්යවරයා හමුවේ ඒවා පාඩම් දීම සහ පදගතාර්ථ විග‍්‍රහ කිරීම
- යම් කිසි ගැටලූ තැනක් ඇති වූ විට එය විසඳා මිස ඉදිරියට නොයෑම
- ගුරුවරයා විසින් සටහන් නොදී ඉගෙනගත් දෙයට අදාළ සටහන් සකස් කරවීමෙහි ලා ශිෂ්‍යයා යොමු කරවීම (ඛේමානන්ද හිමි, 1996).
හික්කඩුවේ ශ්රී සුමංගල නාහිමියෝ උගත්කමත් ගුණවත්කමත් එක්තැන් වූ ප‍්‍රඥාවන්ත ශිෂ්‍ය ප‍්‍රජාවක් බිහි කළහ. උන් වහන්සේගේ ඒ ශිෂ්‍ය ප‍්‍රජාව එබඳු ම නව පරපුරක් බිහි කළහ. අප සරසවියේ නිර්මාතෘවරයා වන වැලිවිටියේ ශ්රී සෝරත නාහිමියන් අයත් වන්නේ ඒ ශිෂ්‍යානු ශිෂ්‍ය පරම්පරාවට යි.
මෙබඳු ම වූ ක‍්‍රියාවලියක් කැලණියේ විද්‍යාලංකාර සම්ප‍්‍රදාය සම්බන්ධයෙන් ද සිදු වූ බව සඳහන් කළ යුතු ය. ඒ සම්බන්ධයෙන් වෙනත් විද්වතුන්ගේ අවධානය යොමු විය යුතුය. සුමංගල නාහිමියන් සෙයින් ම උන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍යයෝ ද අනුශිෂ්‍යයෝ ද චිරාගත අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය සහතික කරන අතර ම ඊට නව ප‍්‍රවේශ එකතු කළහ. වැලිවිටියේ ශ්රී සෝරත නාහිමියන්ගේ ආදර්ශය එයට එක් නිදසුනකි.
ශ්රී සෝරත ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලයේ පීඨ බිහි කිරීමේදී චිරාගත අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය ගැන විශේෂයෙන් සැලකිලිමත් වූහ. පාලි, සංස්කෘත, සිංහල ඇතුළු ව විවිධ භාෂා ඉගැන්වෙන භාෂා පීඨය මෙන් ම බෞද්ධ අධ්‍යයන තහවුරු කැරෙන බෞද්ධ අධ්‍යයන පීඨය චිරාගත අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදාය තහවුරු කිරීමෙහි ලා වූ උන් වහන්සේගේ චින්තනයට නිදසුනකි. එසේ ම මහපොළොවේ පය ගසාගත් විද්‍යාඥයන් බිහි කිරීම උදෙසා බිහි කළ ව්‍යවහාරික විද්‍යා පීඨයත් කළ යුතු කාර්යය මනාව කිරීම සඳහා පිහිටවූ කළමනාකරණ අධ්‍යයන හා වාණිජ විද්‍යා පීඨයත් නව අධ්‍යාපන ප‍්‍රවේශ සඳහා වන නිදසුන් දෙකකි. වර්තමානය වන විට ශ්රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය වෛද්‍ය විද්‍යා, පශ්චාද් උපාධි අධ්‍යයන, තාක්ෂණික විද්‍යා, ඉංජිනේරු යන නව ප‍්‍රවේශාත්මක පීඨවලින් ද සමන්විත ය. එය සැලකෙනුයේ හික්කඩුවේ සුමංගල නාහිමියන්ගෙන් සමාරබ්ධ ව ශ්රී සෝරත නාහිමියන් විසින් තහවුරු කරන ලද නව අධ්‍යාපන ප‍්‍රවේශයන්ගේ පැවැත්ම තහවුරු කිරීමක් ලෙස යි.
එසේ ම කලින් කී ඉගැන්වීමේ කාර්යය ආදරයෙන් කිරීම, දුරවබෝධ තැන් ඇති වූ විට ප‍්‍රාමාණිකයන්ගෙන් විමසා ඒ පැහැදිලි කරගැනීම, දුෂ්කර තැන් ඇති වූ විට ඒ විසඳා මිස ඉදිරියට නොයෑම, ශිෂ්‍යයාට අසත්‍ය කරුණු ලබා නොදීම, වීර්යය අත් නොහැරීම යන විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප‍්‍රදායාගත කරුණු කෙරෙහි අපගේ වර්තමාන ආචාර්ය පරම්පරාව ද විශේෂ අවධානය යොමු කළ යුතු ය. එපමණක් නොව විශේෂයෙන් භාෂා අධ්‍යයනයෙහිදී වැදගත් වන බව අපට පෙනෙන දැනෙන කටපාඩම් කිරීම, පාඩම් දීම සහ පදගතාර්ථ විග‍්‍රහය එදා මෙන් අදටත් වලංගු වේ.
සටහන් සම්බන්ධයෙන් වන අධ්‍යාපන සංකල්පය ද අතිශය වැදගත් ය.
හික්කඩුවේ ශ්රී සුමංගල ස්වාමීන් වහන්සේගේ සේවාවන්හි අග‍්‍රතම ඵලය වූ විද්‍යෝදය පිරිවෙන පිහිටුවීම සිදු වන්නේ 1873 දී ය. ඒ වන විට උන් වහන්සේ වැඩ විසුවේ කොළඹ කොටහේනේ පරමානන්ද විහාරයේ ය. මේ කාල වකවානුව වන විට කොළඹ මරදානේ මාළිගාකන්ද ප‍්‍රදේශය එතරම් ජනාකීර්ණ නොවී ය. එය කැලෑබද ගම්බද පෙදෙසක සිරිය දැරී ය. දොන් පිලිප් ද සිල්වා ඈපා අප්පුහාමි නමැති බෞද්ධ මහෝපාසකයන්ගේ ප‍්‍රධාන අනුග‍්‍රහය ඇති ව මාළිගාකන්දේ මනහර පෙදෙසක ප‍්‍රබල විද්‍යා ස්ථානයක් පිහිටුවනු පිණිස මුල් පියවර තැබිණ. පළමු ව සැදැහැවතුන් 13 දෙනකුගෙන් යුතු ‘විද්‍යාධාර සභාව’ එහි පිහිටුවන ලදී. ඒ නොබෝ කලෙකින් ම මේ අපරාජිත පුණ්‍ය භූමියෙහි සකල ශාස්ත‍්‍රයනට ම පුනර්ජීවනාගාරයක් බඳු වූ විද්‍යෝදය පිරිවෙන ආරම්භ කැරිණ. ප‍්‍රඥාලෝකයෙන් සකල ලෝකය ම ඒකාලෝක කළ මහ උගත්තු විද්‍යෝදයෙන් බිහි වූහ. අදත් එම පිරිවෙනින් අපමණ සිසුහු උගනිති. මෙසේ තුන්කල්හි ම ප‍්‍රයෝජන ඇති ශාස්ත‍්‍රායතනයක් බිහි කිරීමෙන් උන් වහන්සේ කළ මෙහෙය කිසිවකු විසිනුත් ප‍්‍රමාණ කොට දැක්විය නොහේ.
විද්‍යෝදය පිරිවෙනෙහි පාලි භාෂාව මතු නොව සංස්කෘත භාෂාව ද නඟා සිටුවීමෙහි ලා මහ මෙහෙයක් සිදු කරන ලද්දේ උන් වහන්සේ විසිනි. එයට ප‍්‍රමාණවත් අනෙක් කෙනකු නොසිටි බව රාජ්‍ය පරිපාලන වාර්තාවලින් පවා පිළිගැනිණ.
”පිරිවෙන ආරම්භ කොට තවමත් කාලයක් ගතවී නොමැත. එහෙත් සංස්කෘත හා පාලි භාෂා පිළිබඳ උගතුන් පුහුණු කිරීම සඳහා අප විසින් බලාපොරොත්තු හා විශ්වාසය තැබිය හැක්කේ ශාස්ත‍්‍රාගමධාරී සුමංගල ස්ථවිරයන් වහන්සේ කෙරෙහි ය” (සුමනවංශ හිමි” 2016).
සාම්ප‍්‍රදායික ව පැවතුණු යහපත්, වැදගත් දේ එසේ ම පවත්වාගැනීම වෙනුවෙන් වෙහෙසුණු නමුත් හික්කඩුවේ සුමංගල නාහිමියෝ හණ මිටිකාරයකු මෙන් පරණ දැයෙහි ම කොටු වී නොසිටියහ. නවීන ලෝකයට අනුගත වන පරිදි උචිත දෑ අධ්‍යයනය කිරීම උන් වහන්සේ විසින් ප‍්‍රතික්ෂිප්ත නොවිණ. කච්චායන ව්‍යාකරණාදිය අධ්‍යයනයෙහි ලා පොළොන්නරු, දඹදෙණි යුගයන්හි භාවිත ෂට්ප‍්‍රකාර අධ්‍යයන ක‍්‍රමවේදය විද්‍යෝදය පිරිවෙන හරහා යළි ප‍්‍රායෝගික භාවිතයට ගෙන ආ උන් වහන්සේ ඒ වන විට නූතන ලෝකයෙහි උත්පාද වී තිබුණු නව විෂයයන් ද සුදුසු පරිදි පිරිවෙනෙහි විෂය නිර්දේශයට ඇතුළත් කරගත්හ. ඒ අනුව ත‍්‍රිපිටක ධර්මය, සිංහල, පාලි, සංස්කෘත, ඡුන්දෝලංකාර, තර්ක න්‍යාය, ජ්‍යෝතිෂය ආදි විෂයයන් මෙන් ම ගණිතය, ඉංග‍්‍රීසි, හින්දී වැනි විෂය ද පිරිවෙන්හි ඉගැන්වීම කරන ලදී. මේ නිසා බෞද්ධ භික්ෂුව නවීන ලෝකයෙහි සිය කුශලතා විදහා දැක්වීමට අත්‍යන්තයෙන් ම සමත් බවට පත් කරවීම සිදු විය.
ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය සම්පත් අමරතුංග
උපකුලපති
ශ්රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය
(ශ්රී සුමංගල නාහිමි ගුණානුස්මරණ දේශනය, 2018 අප්‍රේල් 29)
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
ඛේමානන්ද හිමි, (1996). හගොඩ දෙයියෝ හෙවත් හික්කඩුවේ නායක හාමුදුරුවෝ: කොළඹ, 97-107 පිටු.
සුමනවංස හිමි, එන්. (2016) විද්‍යෝදය පිරිවෙනින් ප‍්‍රභාවිත භාෂා සාහිත්‍යය හා සංස්කෘතික සම්ප‍්‍රදාය, අතිපූජ්‍ය හික්කඩුවේ ශ්රී සුමංගල නාහිමි පිළිබඳ 105 වන ගුණානුස්මරණ ශාස්ත‍්‍රීය දේශනය කොළඹ, 6 පිටුව.
වැඩිදුර තොරතුරු:
ශ්රී සුමංගල නාහිමියන්ගේ විද්‍යොදය විශ්වවිද්‍යාලයීය අභිමානවත් පරපුර
107th Commemoration of Ven. Hikkaduwe Sri Sumangala Thero at the Vidyodaya Pirivena
107th Commemoration of Ven. Hikkaduwe Sri Sumangala Thero
