2021 සැප්තැම්බර මස පළමුවැනි දින සන්ධ්‍යාවේත් ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර බැද්දගානේ ආදාහනාගාරයෙන් පසු ගිය දිනවල මෙන්ම දුම් රොටු හිස් අහසට එකතු වනු දැක ගත හැකි විය. ඥාති හිතවතුන්ගේ සෝ සුසුම් හෝ ගුණකථන හෝ දේශපාලකයන්ගේ ශෝකාලාප හෝ රහිතව, කීර්ති නාමය පමණක් ශේෂ කොට සමු ගත් ලක්ෂ්මන් ජයතිලක විද්වතාගේ නිසල සිරුර දවා ගෙන නැඟුණු දුම් වලාව දිවයිනේ විද්වත් ඉතිහාසයෙහි අවසන් පරිච්ඡේදය නිමා කරනු වස් තවත් පිටුවක් කියවා හමාර කෙරුණු බව පවසන්නක්ය යන්න දැන සිටියාහු ස්වල්ප දෙනෙකි.
1938 ජුලි මස 20 වැනි දින ගාල්ලේ මඩවලමුල්ල ගමෙහිදී ජයතිලක දම්පතීන්ගේ දෙටු පුතණුවන් ලෙසින් ජන්ම ලාභය කළ චන්ද්‍ර ලක්ෂ්මන් වෛද්‍යරත්න ජයතිලක ළදරුවා දෙමව්පියන් විසින් නිසි වසය එළඹුණු කල මූලික අධ්‍යාපනය ලබා දීමට වාද්දුව කනිටු විදුහලට ඇතුළත් කරන ලදී. ලක්ෂ්මන් දරුවාට පාසල් අධ්‍යාපනය හමාර කිරීමට දිවයිනේ විදුහල් කිහිපයකට ම ඇතුළත් වීමට සිදු වූයේ දෙමවුපියන් සේවා අවශ්‍යතා සඳහා විවිධ පළාත්වලට ස්ථාන මාරුවීම් ලැබූ බැවිනි. ගාල්ලේ මහින්ද, පානදුර සාන්ත ජෝන් හා අගලවත්ත කනිෂ්ඨ ද්විතීයික විදුහල්වලින් අධ්‍යාපනය ලැබූ ලක්ෂ්මන් තරුණ සිසුවා තරග විභාගයකින් උත්තීර්ණව රාජකීය විද්‍යාලයට ඇතුළත්ව විශ්වවිද්‍යාලය ප්‍රවේශය සමත් වූයේය. රාජකීය විද්‍යාලයේදී ප්‍රකට කළ දක්ෂතා හේතුවෙන් ලක්ෂ්මන් ජයතිලක ශිෂ්‍යයාට දිවයිනේ කීර්තිමත් ව්‍යාපාරිකයකු හා බෞද්ධ දානපතියකු වූ පීටර් ද ආබ්රූ අනුස්මරණ ත්‍යාගය දිනා ගැනීමට භාග්‍යය එළඹිණි. උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංජිනේරු පීඨයට ඇතුළත් වුණු ජයතිලක තරුණයා අදාළ අධ්‍යයන වර්ෂයේ විශිෂ්ටතම ශිෂ්‍යයා බවට පත් වූයේ ප්‍රථම පන්ති සාමර්ථ්‍යයක් සහිතව ඉංජිනේරුවිද්‍යාව පිළිබඳ බී. එස්. සී. උපාධිය හිමි කර ගත්තේය. ඒ සමඟම ඔහුට ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංජිනේරු පීඨයේ පශ්චාද් උපාධි අධ්‍යයනය සඳහා වන රජයේ ශිෂ්‍යත්වයක් හිමි වූයෙන් ලන්ඩනයේ ඉම්පීරියල් කොලේජ් විද්‍යායතනයට බැඳී තාප ක්‍රියාවලි ඉංජිනේරු විද්‍යාව (thermal process engineering) පිළිබඳ අධ්‍ය‍යනයන්හි නිරත වීමට අවකාශ සැලසිණි. එහිදී දක්වන ලද සාමර්ථ්‍යය උදෙසා ඔහුට අන්වින් අනුස්මරණ ත්‍යාගය දිනා ගත හැකි විය. මහාචාර්ය ඩඩ්ලි බ්‍රයන් ස්පෝල්ඩින්ගේ සුපරීක්ෂකත්වයෙන් තාප ඉංජිනේරු විද්‍යාව පිළිබඳ පර්යේෂණයන්හි නිරත වූ තරුණ ජයතිලක විද්වතා 1966දී The Influence of Prandtl Number and Surface Roughness on the Resistance of the Laminar Sub-Layer to Momentum and Heat Transfer මැයෙන් ඉදිරිපත් කළ පර්යේෂණ නිබන්ධය උදෙසා ලන්ඩන් ඉම්පීරියල් කොලේජ් විද්‍යායතනයෙන් ආචාර්ය උපාධිය ප්‍රදානය කෙරිණි. එහි ලා ඔහුගේ අධ්‍යයනයට ලක් වූයේ ජල විදුලි විද්‍යාවේ තාප හා ස්කන්ධ හුවමාරු ක්‍රියාවලියයි.
පශ්චාද් උපාධි අධ්‍යයන කටයුතුවලින් පසුව පෙරළා පැමිණි ආචාර්ය ජයතිලක ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංජිනේරු පීඨයේ ආචාර්ය මණ්ඩලයේ සේවයෙහි නිරත වූයේය. ආචාර්ය ලක්ෂ්මන් ජයතිලකට විශ්වවිද්‍යාලයීය ආචාර්යවරයකු වසයෙන් දිවයිනේ සමාජ දේශපාලන ව්‍යාකුලතා සහිත අවදි කිහිපයක අත්දැකීම් ලද හැකි වීම හුදු ඉංජිනේරු විද්‍යාව සම්බන්ධ විද්වතකුගේ තත්ත්වයෙන් බැහැර වෙමින් සමාජ-දේශපාලන ප්‍රවණතා හා අධ්‍යාපන ක්‍රමය සම්බන්ධ නව චින්තනයක් කරා යොමු වීමට මඟ පෑදූ බව පෙනේ. 1960 දශකය වන විට විශ්වවිද්‍යාලයවලට මවු බසින් අධ්‍යාපනය ලද ගම්බද තරුණ තරුණියන් විශ්වවිද්‍යාලට පිවිසීම ඇරඹී තිබිණි. ඔවුන්ට විද්‍යා විෂයයන්- විශේෂයෙන් ම ඉංජිනේරු විද්‍යාව- ඉගෙනීමට ඉංගිරිසියට මාරු වීම අත්‍යවශ්‍ය වූයේ ය. ප්‍රමාණවත් ඉංගිරිසි අධ්‍යාපනයක් රහිතව ගම්බද ප්‍රදේශවලින් විශ්වවිද්‍යාලයට ප්‍රවේශ වන ශිෂ්‍යයන්ට එය මහත් දුෂ්කරතාවක් විය. ඒ හේතුවෙන් විද්‍යා විෂයයන් සඳහා ද්විභාෂක අධ්‍යාපනයක් ලබා දීමට සැලසුම් සකස් කෙරෙමින් පැවතිණි. 1966 අංක 20 දරන උසස් අධ්‍යාපන පනත මඟින් එතෙක් විශ්වවිද්‍යාලයවලට හිමිව තිබූ ස්වාධීනතාව යම් පමණකින් අහෝසි විය. සියලුම විශ්වවිද්‍යාලය අලුතින් පිහිටුවන ලද ජාතික උසස් අධ්‍යාපන සභාව යටතට ගැනිණි. 1971දී ඉංජිනේරු පීඨයට තවත් අධ්‍යයනාංශ තුනක් එක් කෙරෙමින් එය පෘථුලත්වයට පත් විය. ඒ සමඟම 71 තරුණ නැඟිටීම් පැන නැඟිණි. ඉන් අනතුරුව 1972දී සියලුම විශ්වවිද්‍යාල තනි විශ්වවිද්‍යාලයක මණ්ඩප බවට පත් කෙරිණි. අධ්‍යාපනය යනු ශිෂ්‍යයන් හුදු විෂයඥානයෙන් පෝෂණය කිරීම පමණක් නොවන බවත් එය සමාජාර්ථික හා දේශපාලන බලවේග හා ප්‍රවණතා අනුව ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගනිමින් යා යුතු ගමනක් බවත් ආචාර්ය ජයතිලක වටහා ගනුයේ මේ හැලහැප්පීම්වලට විවිධාකාරයෙන් මුහුණ දීමෙනි.
ආචාර්යවරයකු වසයෙන් ඉගැන්වීමේ කාර්යයට අමතරව අවශ්‍ය පර්යේෂණ හා ප්‍රකාශන අවශ්‍යතා සපුරා ගනිමින් ආචාර්ය ජයතිලක ක්‍රමයෙන් ඉංජිනේරු විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්ය ධුරය තෙක් උසස් වීම් ලබනුයේ කුසලතා පදනමිනි. මහාචාර්ය ජයතිලක 1985 සිට 1989 තෙක් (1987 හැර) ඉංජිනේරු පීඨයේ පීඨාධිපති ධුරයද 1989-91 වකවනුවෙහි පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ උපකුලපති ධුරයද හෙබවීය. ඔහු මේ තනතුරු දරනුයේ ඒවායින් ලැබෙන වරප්‍රසාද නිසා හෝ එමඟින් රැස් වළල්ලක් ගොඩනඟා ගැනීමේ අරමුණෙන් හෝ නොවේ. විශ්වවිද්‍යාලය පරිපාලනයෙහි නිරත වීමෙන් ලත් අත්දැකීම් සම්භාරය හා එයින් අත්පත් කොට ගැනුණු ජීවිතපරිඥානය පෙරළා දිවයිනේ තරුණ ප්‍රශ්න විසඳීමේ මං සෙවීමෙහි හා අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සම්බන්ධයෙන් උපයෝගි කොට ගත හැකි වීම මහාචාර්ය ජයතිලක මේ තනතුරුවලින් උපයා ගත් සාරාර්ථය බව නිසැකය. 1999 දී රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංජිනේරු පීඨය ස්ථාපනය කිරීමේදී එහි පළමු පීඨාධිපති ධුරයටද මහාචාර්ය ජයතිලක පත් කෙරිණි. විශ්වවිද්‍යාලය සේවාවෙන් විශ්‍රාම ලැබීමෙන් පසු ව මහාචාර්ය ජයතිලක වෙත සම්මානිත මහාචාර්ය ධුරය පිරිනැමුණු අතර වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති ධුරයටද පත් කෙරිණි.
විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයකුට හුදෙක් තමන්ගේ විෂය ක්ෂේත්‍රයේ සීමාවන්හි පමණක් නොරැඳී පුළුල් ජාතික සංවර්ධනය හා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයද ජාතික ප්‍රශ්න නිරාකරණයද සඳහා දැක්විය හැකි ඉහළම දායකත්වය ලබා දිය හැකි බවට දැක්විය හැකි යෝග්‍යතම නිදර්ශනය මහාචාර්ය ලක්ෂ්මන් ජයතිලක චරිතය බව අවිවාදාත්මකය.
1988-89 සමයේ දිවයිනේ උද්ගත වූ තරුණ නැඟිටීම් මාලාව හුදෙක් ඒ සමාසන්නයෙහි සිදු වූ දේශපාලන හා ආර්ථික වෙනස්වීම්වලට තරුණයන් විසින් දක්වන ලද ක්ෂණික ප්‍රතිචාරයක් හෝ ඔවුන්ට දේශපාලන පෙලඹවීම් ලබා දුන් බලවේගවල අපේක්ෂා ඉටු කිරීමක් හෝ නොව යටත්විජිත වාදයෙන් මිදී ගත වුණු දශක කිහිපයෙහි අනුගමනය කෙරුණු සමාජාර්ථික හා අධ්‍යාපන ක්‍රියාවලියෙහි විපාක බව පැහැදිලිව හා නිරවුල්ව පෙන්වා දෙමින් අනාගතයෙහි එබඳු තත්ත්ව උද්ගත නොවීම සඳහා ස්ථාවර සමාජාර්ථික ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කිරීමටත් අධ්‍යාපනයෙහි දිශානතිය සුභවාදී අන්තයක් කරා යොමු කිරීමටත් අවශ්‍ය මාර්ගෝපදේශ පෙන්වා දෙමින් 1990 මාර්තු මාසයෙහි නිකුත් කෙරුණු තරුණයන් පිළිබඳ කොමිෂන් සභාවේ වාර්තාව සම්පාදනය කෙරුණේ මහාචාර්ය ලක්ෂ්මන් ජයතිලකගේ ප්‍රධානත්වයෙනි. පවත්නා ආයතන හා ක්‍රම පද්ධති කෙරෙන් තරුණයන් දූරස්ථ වී ඇති බවත් ක්‍රියාත්මක මැතිවරණ ක්‍රමය කෙරෙහි තරුණයන්ගේ විශ්වාසය බිඳී ඇති බවත් පෙන්වා දුන් ඒ කොමිෂන් වාර්තාව දේශපාලන බලය අයුතු ලෙස භාවිත කරන ප්‍රධාන අංශ හතරක් එදා, මින් දශක තුනකට ඔබ්බෙහි පෙන්වා දී තිබිණි.
රාජ්‍ය සේවය සඳහා බඳවා ගැනීමේදීත් රජයේ ඉදිකිරීම් හා කොන්ත්‍රාත් කටයුතුවලදීත් බලයෙහි සිටින දේශපාලන පක්ෂවල හිතවතුන්ට හා ආධාරකරුවන්ට වරදාන ලබා දීමෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන ව්‍යූහය බිඳ වැටී ඇති ආකාරය එයින් මොනවට චිත්‍රණය කර දැක්විණි. ඉදිරියේදී තරුණයන්ගේ අසහනකාරිත්වයට හේතු වන බලවේග ක්‍රියාත්මක වුව හොත් ඒවාට එරෙහි ව තරුණයන් ප්‍රචණ්ඩ මාර්ගවලට එළඹීම වළක්වාලීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුවට පමණක් වග කියන තරුණ කටයුතු පිළිබඳ ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයකු පත් කිරීමටද අධ්‍යාපනයේ දිශානතිය අනාගත තරුණ ජීවිතවල අභිවෘද්ධිය උදෙසා නවීකරණය කිරීමටද එහි ලා නිර්දේශ කෙරිණි. පාසල දේශපාලන අධිකාරියෙන් හා නිලධාරි බලයෙන් මුදවා ගනිමින් ප්‍රජා පාසල් සංකල්පය හඳුන්වා දීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කළ කමිටු වාර්තාව අධ්‍යාපනය සඳහා ජාතික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන කාර්යය උදෙසා ස්වාධීන අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාවක් ස්ථාපනයෙහි වැදගත්කම අවධාරණය කොට තිබිණි.
වාර්තාවෙහි අනිකුත් නිර්දේශ සම්බන්ධයෙන් කෙසේ වෙතත් අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාවක් පිහිටුවීම සම්බන්ධයෙන් එදා දේශපාලන අධිකාරියෙහි අවධානය යොමු වීමේ ප්‍රතිඵලය වූයේ ජාතික අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාව ස්ථාපනයයි. එහි සමාරම්භක සභාපති ධුරය පිරිනැමුණේද මහාචාර්ය ලක්ෂ්මන් ජයතිලකටය. 1991 සිට 2001 තෙක් හා නැවත 2012 සිට 2016 තෙක් ඔහු ජාතික අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාවෙහි සභාපති ධුරය හොබවමින් දිවයිනේ අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්ති, සැලසුම්කරණය හා ප්‍රතිව්‍යූහගත කිරීම් සම්බන්ධ වාර්තා කිහිපයක් බලධාරීන් වෙත ඉදිරිපත් කොට තිබිණි.
පාසලට ඇතුළත් වන ශිෂ්‍යයා නියමිත අධ්‍යයන පටිපාටිය සම්පූර්ණ නොකොට පාසල් හැර යාමේ සමාජ අර්බුදය, ජනප්‍රිය පාසල් ව්‍යාධිය, පහේ ශිෂ්‍යත්ව රෝගය ආදිය සඳහා ප්‍රතීකාරද පාසල් අධ්‍යාපනයෙහි ගුණාත්මකභාවය වර්ධනය සඳහා අන්තර්ජාතික අත්දැකීම් පදනම් කොට ගනිමින් දේශීය පසුබිමට අනුකූල ප්‍රතිසංස්කරණ සම්බන්ධ යෝජනාද පෞද්ගලික උපකාරක පන්ති වසංගතයට පිළියම් යෙදිය යුතු ආකාරය මෙන්ම ප්‍රශ්න විසඳීම සඳහා එක් රැයින් ඉදිරිපත් කෙරෙන විදේශ භාෂා ඉගැන්වීම හා තාක්ෂණික විෂයයන් බදා ගැනීම ආදි ප්‍රශ්න මහාචාර්ය ජයතිලක මෙන්ම ඔහුට පසුව පත් වූ සභාපතිවරුන් විසින්ද අවධාරණය කොට තිබුණු නමුදු බලධාරීන්ගේ අවධානය ඒ යෝජනා වෙත යොමු වූ බවක් දැක ගත නොහැකි විය. අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයාට උපදෙස් දිය යුතු මහානුභාව සම්පන්න ආයතනයක් වන අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාව අද නාම පුවරුවක් පමණක් හිමි කාර්යාලයක් බවට පත් කොට තිබේ.
ඉංජිනේරුවිද්‍යාව පිළිබඳ විශේෂඥයකු වුවද මහාචාර්ය ජයතිලක මානව ශාස්ත්‍ර හා සමාජීය විද්‍යා විෂය සම්බන්ධයෙන්ද ප්‍රමාණවත් අවබෝධයක් මෙන්ම විශාල උනන්දුවක් ඇති විද්වතෙක් විය. තරුණ කොමිෂන් සභා වාර්තාවෙහි මෙන්ම අධ්‍යාපන කොමිෂන් සභාව මඟින් ඉදිරිපත් කළ වාර්තාවන්හිද ඔහු භාෂා ප්‍රතිපත්තිය හා අධ්‍යාපන මාධ්‍යය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රමාණවත් හා තීක්ෂණ අවධානයක් යොමු කොට තිබිණි. අධ්‍යාපන මාධ්‍යය වසයෙන් සිංහල හා දෙමළ භාෂා ප්‍රමිතකරණය සඳහා මහාචාර්ය ජයතිලකගේ මඟ පෙන්වීමෙන් පත් කළ කමිටුවේ වාර්තාව ආයතනය කේඬෑරි වී යාමත් සමඟ වැළලී ගොස් තිබේ. ඒ කමිටුව සම්බන්ධයෙන් මහාචාර්ය ජයතිලකගේ විශේෂ උනන්දුවක් විය. මහාචාර්ය විමල් ජී. බලගල්ලේ හා මහාචාර්ය ජේ. බී. දිසානායක දෙපළගේ ප්‍රධානත්වයෙන් ඒ කමිටුව රැස් වන බොහෝ අවස්ථාවන්හි මහාචාර්ය ජයතිලකද ඊට සහභාගි වෙමින් භාෂාව සම්බන්ධ විවිධ මතවාද හා අදහස් ඉදිරිපත් කරමින් හුදු භාෂාඥයන්ගේ සීමාවෙන් ඔබ්බෙහි පවත්නා ගැටලු රැසක් පෙන්වා දුන් ආකාරය මගේ මතකයෙහි රැඳී පවතී.
ලෝක ස්වභාවය සනාථ කරමින් මහාචාර්ය ජයතිලක අපෙන් සමු ගන්නේ සැබෑ වියතුන්ගේ කාර්යභාරය හා අවංක දායකත්වය අත්‍යවශ්‍ය යුගයකය. සුබවාදී අධ්‍යාපන සංස්කෘතියක් ගොඩ නැඟී අපේ දේශය සමෘද්ධිමත් වන දිනක ඔහු වෙනුවෙන් මහා ස්මාරකයක් ඉදි වනු නොඅනුමානය.
ජ්‍යේෂ්ඨ මහාචාර්ය රත්නසිරි අරංගල
http://fhss.sjp.ac.lk/sinh/prof-ratnasiri-arangala/
