දිනලා පරදින පැරදී දිනන ඡන්ද ක්‍රමයක්
කාලයක් තිස්සේ කතාබහට ලක්වූ පළාත් පාලන මැතිවරණය නිමවුණි. රටේ පුරවැසියන් හැටියට සතුටු විය හැකි අවස්ථාවක් තිබේ. 1977න් පසුව කොට්ඨාස මත පදනම් වී මැතිවරණය පැවැත්වීම එයට හේතුවය. මේ මැතිවරණයේදී රටට ඉතා හොඳ තත්වයක් නිර්මාණය වී තිබේ. මැතිවරණ සමයේදීත් ඉන් පසුවත් මැතිවරණ ගැටුම් අඩු වී තිබේ. එය සුවිශේෂී තත්වයකි. ඒ වගේම මනාප ක්‍රමය නොතිබූ නිසා භාවිත කිරීමට සිදුවූයේ එක් ඡන්දයක් පමණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් කුඩා ඡන්ද පත්‍රිකාවක් ඡන්දදායකයාගේ අතට ලැබුණි. ඒ සමගම නරක් වූ ඡන්ද ප්‍රතිශතය බෙහෙවින්ම අඩු අගයක් ගෙන තිබේ. 1977ට පසුව පැවැත් වූ සෑම මැතිවරණයකදීම පාහේ නරක් වූ ඡන්ද ප්‍රතිශතය සියයට පහක් හෝ එය ඉක්මවා ගිය අවස්ථා තිබේ. එහෙත් මෙවර එම ප්‍රතිශතය සියයට එකකට වඩා අඩුය. පානදුර නගර සභාවේදී පමණක් මේ ප්‍රතිශතය ඉහළ ගොසිනි. එයට හේතුව ජනතාවට තම විරුද්ධත්වය ප්‍රකාශ කිරීමට අවස්ථාව නොතිබීමය. වෙනත් ආකාරයකට කියන්නේ නම් ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණට එම ආයතනයට තරග කිරීමට අවස්ථාව හිමි නොවී තිබීමය. ඒ හැරුණු විට මේ මැතිවරණයෙන් ප්‍රතිලාභ රාශියක් ලැබී තිබේ.
පොදුවේ ගත්විට මැතිවරණ ව්‍යපාරයට කළ වියදම් ද අඩු වී තිබේ. ඒ නිසා මෙවර මැතිවරණයෙන් පත්වූ අපේක්‍ෂකයන් සියලු දෙනාම විශාල වශයෙන් මුදල් වියදම් නොකළ නිසා ඔවුන්ට එම මුදල් නැවත ඉපැයීමේ අවශ්‍යතාවක් නැතැයි අපට සිතන්නට පුළුවන. මනාප ක්‍රමය යටතේ විශාල වශයෙන් මුදල් වියදම් කළ නිසා තේරී පත්වූ පසු නැවත එම මුදල් ඉපැයිය යුතුය යන සංකල්පයෙන් පසුගිය කාලයේ කටයුතු කෙරුණි. ඒ අවශ්‍යතාව දැන් නැත. මේ නිසා මෙවර ඡන්දයත් සමඟ වඩාත් පිරිසුදු අවස්ථාවක් උදාවේ යැයි සිතිය හැකිය. මෙවන් ක්‍රියාදාමයකට මුලපිරුවේ වසර 2003දී පටන්ය. එතැන් සිට වසර 14ක් මේ ක්‍රියාදාමයේ නියැලීම හේතුවෙන් අද වනවිට ඉහළ තැනකට පැමිණීමට හැකිව තිබේ.
කොට්ඨාසය මත පදනම්ව ඡන්දය පවත්වන විට සෑමවිටම යම් පක්ෂයකට වැඩි නැඹුරුවක් එම ඡන්ද ව්‍යාපාරය තුළ තිබේ. ඒ සෑම අවස්ථාවකම අදාළ පෂය විශාල ජයක් ලබනු ඇත. 1970 දී අපි මෙය දුටුවෙමු. ඒ වගේත්ම 1977 දී ද එම තත්ත්වයම දුටුවෙමු. මෙවර ඡන්ද ප්‍රතිඵලයෙන් පෙනෙන්නේ ද එවන් අවස්ථාවකි. ආසන්න වශයෙන් මැතිවරණ කොට්ඨාස හාරදහස් තුන්සිය ගණනකි. එම ගණනෙන් ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ කොට්ඨාස 3000ක පමණ ගණනක් පහසුවෙන් ජයගෙන තිබේ. මේ අනුව බලනවිට වසරක් එක හමාරක් වැනි කෙටි කාලයකදී ලාබාල පක්ෂයක් ලබාගෙන තිබෙන ප්‍රගතිය සුවිශේෂී වූවකි.
මෙවර මැතිවරණයේදී විවිධාකාර තේමා තිබුණි. යහපාලනය විනිවිදභාවයකින් කටයුතු කිරීම ආදී වශයෙන් ඒවා සමාජය හමුවේ දිග හැරුණි. එහෙත් 1970දී හෝ 1977 මැතිවරණවලදීවත් ඡන්දදායකයන් එවන් දේ බලාපොරොත්තු වූයේ නැත. ඡන්දය පාවිච්චි කළේ ජනතාව කැමැති නායකයා මත පදනම් වීමෙනි.
පළාත් පාලන මැතිවරණය – 2018 අවසන් ප්‍රතිඵලය
(http://adaderana.lk/local-authorities-election-2018/#_)
ඒ මෙවරද එය හොඳින්ම පෙන්නුම් කරන්නකි. මෙයට හොඳම උදාහරණය වන්නේ මහරගම, රප්පනේ, මහියංගණය යන පළාත් පාලන ආයතනවල ඡන්දදායකයන්ගේ හැසිරීමය. ස්වාධීන කණ්ඩායම් හෝ වෙනත් කණ්ඩායම් මගින් පොදුජන පෙරමුණ ඡන්දයට පෙනී සිටින විට එම අපේක්‍ෂකයන් කවුරුන්දැයි ජනතාව නොදකින්නට පවා ඇත. එහෙත් මහින්ද රාජපක්‍ෂ මහතාගේ ඉල්ලීම මත මේ සියලු දෙනා එම කණ්ඩායම්වල ඡන්ද සලකුණු පොහොට්ටුව හා සමාන යැයි සිතා ඡන්දය පාවිච්චි කර තිබේ. කොට්ටාශ මත පදනම් වූ මැතිවරණ ක්‍රම වල ස්වරුපය එයයි.
එහෙත් මේ මැතිවරණ ක්‍රමය නිර්මාණය කලේද අද පවත්නා ආකාරයේ ප්‍රතිඵලයක් බලාගෙන නොවේ. 2016 දී මේ පනත සකසන විට යහපාලන ආණ්ඩුව සහ පළාත් පාලන ඇමතිවරයා ප්‍රමුඛ කණ්ඩායම සමානුපාතික නියෝජනයට වැඩි බරක් ලබාදුනි. එහි ආදීනව ඇතැම් පළාත් පාලන ආයතනවලට දැනී තිබේ. කොට්ටාශ ක්‍රමයේදී යම් අපේක්ෂකයෙක් යම් කොට්ටාශයක් ජයගත් පසු පරාජිතයින්ට වැඩි වටිනාකමක් ලැබෙන්නේ නැත. එය අහෝසි වනු ඇත. එහෙත් මේ නව ක්‍රමයේදී පළමු වටයේදී යම් තේරී පත් කිරීමක් කලද සමස්ත මැතිවරණයම රඳා පවතින්නේ සමානුපාතික ඡන්ද ක්‍රමය මතය. ඒ නිසා මෙහි අවසන් ප්‍රතිඵලය වන්නේ ජයගන්නා පක්ෂයට අඩු වටිනාකමක් හිමි වී කොට්ටෂවලදී පරාජයට පත්වන පක්ෂවලට වැඩි වටිනාකමක් හිමිවීමය. කොට්ටාශ දහයක් විස්සක් ජයගත් පක්ෂයකට පවා මන්ත්‍රීවරු හත්සියයක්, දහසක් පමණ ලබී ඇත්තේ මේ නිසාය. 2012 දී මේ සමානුපාතික ප්‍රතිශතය පැවතියේ 30% සිමවේය. එහෙත් දැන් එය ඉහල අගයකි. 50% ක් එක පක්ෂයකට ලබාගැනීමට නොහැකි අවස්තවකදී අනෙක් පාර්ශව එම පක්ෂය වටා වැඩි නොයෝජනයක් සමානුපාතය හරහා හිමිකරගෙන තිබේ. මෙය එතරම් හොද තත්වයක් නොවේ. මෙවන් මැතිවරණයකදී කොට්ටාශ වැඩි ගණනක් ජයගන්නා පක්ෂයට වැඩි වටිනාකමක් දීම අවශ්‍යය.
මේ නිසා සිදුවන්නේ කුමක්ද? කොට්ටාශ මන්ත්‍රීවරුන්ට අමතරව ලැයිස්තු මන්ත්‍රීවරුද සිටිති. ඇතැම් පළාත් ආයතන එක් පක්ෂයක් දිනාගත් පසු තම සමානුපාතික ලැයිස්තුවෙන් කිසිඳු අපේක්ෂකයෙකු මන්ත්‍රීවරයෙකු වශයෙන් පත්කර ගැනීමට අවස්ථාව ලැබෙන්නේ නැත. එයට හේතුව ඔවුන්ගේ කොටස කොට්ටාශ ක්‍රමය හරහා ලැබී තිබීමය. මේ නිසා මේ මැතිවරණ ක්‍රමය හරහා පොදුජන පෙරමුණට අවාසිදායක තත්වයක් නිර්මාණය වී තිබේ. ඔවුන් බහුතර කොට්ටාශ ගණනක් ජයගෙන තිබීම නිසා සමානුපාතික ලැයිස්තු වලින් තොර පත්කරගත හැකි මන්ත්‍රීවරුන්ගේ ගණන සිමාවී තිබේ. පක්ෂයක් වශයෙන් ගෙන බලන විට එම පක්ෂයට එතරම් හොද වාතාවරණයක් නොවේ. මෙතෙක් භාවිත වූ මැතිවරණ ක්‍රමයේ මනාප පැවතියද එයද සමානුපාතික කරමයකි. එම ක්‍රමයේදී වැඩිම ඡන්ද ගන්න පක්ෂයට බෝනස් මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු හිමිවුනි. එහෙත් මේ නව ක්‍රමයෙන් එය අහෝසි කර තිබේ. ඒ නිසා අදාල අංශ මේ ගැන නැවත සලකා බැලීමක් කල යුතුමය.
බහු ආසන සම්බන්ධවද ගැටළුවක් තිබේ. 1977 දක්වා පැවති කේවල ක්‍රමයේදීත් බහු ආසන තිබුණි. බහු ආසනයට මන්ත්‍රීවරු දෙදෙනෙකු නම් පළවෙනියට ඡන්ද ගන්න දෙදෙනා පත්වනු ඇත. මෙය මද කොළඹට තිබිණි. හාරිස්පත්තුව, බේරුවල, පොතුවිල්, නුවර එලිය, මස්කෙළිය අඩිය බහු අසන වශයෙන් තිබිණි. එසේ තිබියදී මෙවර නව මැතිවරණ ක්‍රමයෙන් බහු අසනවලට මන්ත්‍රීවරු හ්ටෙරුවේ අසාධාරණ ක්‍රමයකටය. බහු ආසනය ජයගන්න පක්ෂයට මන්ත්‍රී අසන දෙකම හෝ තුනම ලැබෙන ආකාරයට කටයුතු කර තිබේ. මෙය සම්පුර්ණ වැරදි ක්‍රමවේදයකි. මෙයද නැවත සලක බැලීමක් කලයුතුය.
පළාත් සභා සඳහාද නව මැතිවරණ ක්‍රමය සකච්චවෙමින් තිබේ. එවැනි අවස්ථාවකදී මේ දුර්වලතා මගහරවා ගැනීමට යම් ක්‍රමවේදයක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කලයුතුය. ඒ උදෙසා පොදුජන පෙරමුණේ මන්ත්රිවරුබ්න් වැඩි සක්‍රිය දායකත්වයක් එයට ලබාදිය යුතුය. එසේ නොවුනහොත් පළාත් පාලන ආයතනවලදී තමන්ට වූ ආකාරයේ අසාධාරණයක් විය හැකි මැතිවරණ ක්‍රමයක් නිර්මාණය විය හැකිය. පවත්නා අඩුපාඩු සකසාගෙන ඉදිරියට යාම වඩාත් සුදුසුය.
ඡන්දයේ ප්‍රතිඵලය දෙස බලනවිට ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණ පළාත් පාලන ආයතන 239ක බලය ලබාගෙන තිබේ. එජාපය ලබාගෙන ඇත්තේ ප්‍රධාන වශයෙන් පළාත් පාලන ආයතන 41ක බලයයි. මේ අතරින්ද යම් ප්‍රමාණයක් එජාපයට අඩුවිය හැකිය. එයට හේතුව එජාපය ජයගත් බොහෝ පළාත් පාලන ආයතනවල විපක්ෂයේ පක්ෂවල එකතුව වැඩි වීමය. ඒ නිසා ඉදිරියේදී එවන් තැන්වල හවුල්කාර පක්ෂ දෙකක් එක්වී එම ආයතන පාලනය කිරීමේ ක්‍රමයකට යන්නට පුළුවන. එකඟතා ඇතිවීමට ඡන්දයට පෙර වගේම පසුවද සිදුවිය හැකිය. එසේ වුවොත් එජාපයට දැනට වැඩි මන්ත්‍රීන් ගණනක් ලබාගෙන ඇති පළාත් පාලන ආයතන හයක් අටක් පමණ ඔවුන්ට අහිමි වීමේ ඉඩ නැතුවාද නොවේ. පොදුජන පෙරමුණ ජයගත් ඇතැම් පළාත් පාලන ආයතනවලදී ද විපක්ෂයේ වැඩි මන්ත්‍රී ගණනක් දක්නට පුළුවන. එහෙත් මේ අවස්ථාවේදී එජාපය හෝ ශ්‍රීලනිප, ඒජානිස එකට එකතුවීමක් ගැන සිතීම අපහසුය. එයට හේතුව ශ්‍රීලනිප ට හෝ ඒජානිස ට හිමි වියේද එජාප විරෝධී ඡන වීමය. මේ නිසා ඉදිරියේදී යම් ටම් වෙනස්වීම් දැකගන්නට පුළුවන.
පොදු ජන පෙරමුණට දකුණු පළාතේ විශාල ජනවරමක් ලැබුනද උතුරු සහ නැගෙනහිර ලැබුනේ අවම ජන කැමැත්තකි. මේ නිසා ඔවුන් එම ප්‍රදේශවල යම් ජනපදනමක් ඇති කරගැනීමේ ක්‍රමවේද සොයාගැනීමට සිදුවනු ඇත. ඒ සමගම එජාපය මෙතෙක් පැමිණි ගමන්මග ගැන දැඩිව සලකා බැලීම අවශ්‍යය. ශ්‍රීලනිප ප්‍රමුඛ එජනිසයේ අනාගතය අඳුරු බවක්ද මේ ඡන්ද ප්‍රතිඵලයෙන් පෙන්නුම් කර තිබේ.
ජනමතය හැසිරීමේදී නාගරික සහ ග්‍රාමීය වශයෙන් යම් විශේෂත්වයක් මෙවර ප්‍රතිඵලයෙන් දැකගත හැකිය. සැමවිටම එජාපය ජයගෙන ඇත්තේ විශේෂයෙන් කුලියාපිටිය හැරුණු විට සුළු ජන නියෝජනය වඩු නාගරික බලප්‍රදේශයකය. විශේෂයෙන් මුස්ලිම් ජනකොටස් වෙසෙන ප්‍රදේශයේය. මුස්ලිම් ඡන්ද දායකයා ආකර්ෂණය කරගැනීමේ හැකියාව පොදු පෙරමුණට ඇත්තේ තවමත් අඩුවෙනි. ඒ නිසා මුස්ලිම් ඡන්ද දායකයන් ඒජාපයට සහ ශ්‍රීලනිප නායකත්වය කෙරෙහි විශ්වාස තබා ඇති ස්වභාවයක් පෙනෙන්නට තිබේ. සුළු ජාතික ඡන්ද පදනම් ඇති ප්‍රදේශ සියල්ලම පහේ ඉතා පහසුවෙන් එජාපය ජයගෙන තිබේ.
එහෙත් බේරුවලදී මෙය වෙනස්ව තිබේ. එහිදී ජයගත්තේ උපක්‍රමිකව ඉදිරිපත් වූ ස්වාධින කණ්ඩායමකි. බලය පවතී එජාපය පරාජයට පත්ව තිබේ. පොදුජන පෙරමුණට මෙවැනි උපක්‍රම භාවිත කිරීමට ඉදිරියේදී සිදුවිය හැකිය. එසේ නැත්නම් සුළු කතිකා නායකයින් කිහිප දෙනෙකු නිර්මාණය කරගැනීමට පොදු පෙරමුණට සිදුවනු ඇත.
සියලු අසන එක පක්ෂයකට දින ගැනීම අපහසුය. උතුරු නැගෙනහිර වාර්ගික විවිධත්වයක් තිබේ. නුවරඑළියේද එසේමය. මේ පසුනිම යටතේ වෙනත් පක්ෂවලටද යම් කයක් ලබාගැනීමේ හැකියාව තිබේ. එසේ නැතිව නාගරික ප්‍රදේශ වල දී පොදුජන පෙරමුණ ප්‍රතික්ෂේප වී ඇත. සිදුව ඇත්තේ සුළු ජන පදනම, ඔවුන්ගේ විශ්වාසය දිනාගැනීමේ වැඩපිළිවෙලක් පොදුජන පෙරමුණ තුල තවම ක්‍රියාත්මක නොවීමය.
ජවිපෙ සාධකය ගත විට ඔදුන්ගේ ඡන්ද පදනම තවම තිබෙන්නේ 5%, 6% මට්ටමේය. ජවිපෙ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වය ආකර්ෂණය වුවද මධ්‍යම පන්තිකය ජවිපෙ දේශපාලනයට අනුගතවීමට දක්වන අකමැත්තක් මෙයින් පෙන්නුම් කර තිබේ. සියයට පහ හය යනු තුන්වැනි බලවේගයක් නොවේ. ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක තුනක් අථිවිඅ ඒවායේ ක්‍රියාකාරිත්වයට අකමැති සුළු පිරිසක් සිටිති. ඒ යට විකල්පයක් අවශ්‍යය. තිස්සමහාරාම, අම්බලන්තොට, කතරගම ආදී පළාත් පාලන ආයතන ගැන ජවිපෙ බලාපොරොත්තු තමාගෙන සිටියද ඒවායේද දැඩි පසුබෑමක් පෙන්වා තිබේ. එහෙත් මැතිවරණ ක්‍රමය කුඩා පක්ෂ වලට වාසියක් ගෙන දී තිබේ. අවම සිමාව නොතිබීමද ඔවුනට වාසියකි. සමනුපතිකයට වැඩි වටිනාකමක් ලැබී ඇති නිසා ජවිපෙට වැඩි මාතරි සංඛ්‍යාවක් ලැබී තිබේ. පොදුවේ ගත විට එය ඔවුන්ගේ ප්‍රගමනයක් ලෙස දැකිය නොහැකිය. කෘෂිකාර්මික ප්‍රදේශවලදී මෙන්ම දකුණේදීද ජවිපෙ ඉහල ප්‍රගතියක් නැත. ඒ නිසා ඔවුන්ට නව වැඩපිළිවෙලක් කෙරෙහි සිත බැලීමට සිදුවනු ඇත. යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට ගෙන ඒමට ජවිපෙ කැපවී කටයුතු කල යයි කියන මතය නිසා ඒ පිළිබඳව යම් සැකයක් අප්‍රසාදයක් ද මධ්‍යම පන්තික නගරිකයින් තුල ඇති බවක් පෙනෙන කරුණකි.
මහාචාර්ය සුදන්ත ලියනගේ
පිඨාදිපති, ව්‍යවහාරික විද්‍යා පිඨය, ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය
මහාචාර්ය සුදන්ත ලියනගේ මහතා 2018.02.13 දින ලංකාදීප පුවත්පතට සැපයු “දිනලා පරදින පැරදී දිනන ඡන්ද ක්‍රමයක්” ලිපිය අනුව සකස් කෙරිණි.
වැඩිදුර විස්තර
පළාත් පාලන මැතිවරණය – 2018 අවසන් ප්‍රතිඵල:
www.lgelections2018.dailymirror.lk/election
www.adaderana.lk/local-authorities-election-2018
